Ankara Belediyesi Otobüs İşletmesi, 1930 yılında çıkarılan "1580 sayılı Belediyeler Kanunu" nun, 2571 sayı, 15.2.1934 tarihli yasa ile değiştirilmiş 19. maddesi uyarınca 1 Ekim 1935 tarihinde "Belediye Otobüs İdaresi" adı altında kurularak, Sovyetler Birliği’nden 100 adet otobüsün ithal edilmesiyle toplu taşımacılık hizmeti başlatılmıştır.
1944 yılında otobüs idaresi katma bütçeli hale getirilerek "Ankara Otobüs İşletmesi" adını almış ancak işletme gelişme olanağı bulamamıştır. Belediye Otobüs İşletmesi 1.1.1950 tarihinden itibaren Ankara Elektrik Havagazı ve Otobüs İşletmesi adını almış ve yönetim esnekliği kazanmıştır.
TARİHÇESİ
Başkent Ankara’nın, yarım yüzyilda karşılaştığı çok hızlı ve yoğun kentleşme olgusu ulaşım sorununu da beraberinde yaşanmasına neden olmuştur. Burada otobüsü, otobüs taşımacılığını ve kentiçi taşımacılığını Ankara Kenti özelinde ve çevresel bir takım faktörlerinde gelişimi ile birlikte ele alip incelemek gerekiyor. Kent formu ile kentiçi yolcu taşıma hizmetlerinin gelişimi arasında daima karşılıklı ilişkiler mevcuttur.
Ankara 1930’ların 90 bin nüfuslu, toplam yolculukların yüzde 15’ inin araçlı yolculuklar olduğu bir kentten 1998’ lerde yaklaşık 4,5 milyon nüfuslu ve araçlı yolculukların oranı yüzde 90'a varan bir kentte geçiş yapmıştır. Bu 68 yıllık geçiş süreci içinde otobüs siyasi, ekonomik sosyo kültürel pek çok dış etkenin etkisi altında zaman zaman hızlı ve olumlu zaman zamansa oldukça yavaş ve olumsuz bir gelişim çizgisi izlemiştir. Bu süreç içinde hızla artan toplu taşım talebi ise ayni hızla örgütlenmeyen ve kaynakları sınırlı bir kamu girişimciliği tarafından karşılanmaya çalışılmıştır.
Bu noktadan hareketle 68 yıllık panoramaya bir göz atalım. 1920’li yıllarda kale çerçevesinde 25 bin nüfuslu, yoğun bir yerleşme olan Ankara, hem topografik özellikleri ve hem de büyüklügü bakimından bir yayalar kenti olma özelliğini gösteriyordu. Sadece istasyon ve kent çevresindeki baglara yönelen çok sınırlı sayıda ki araçlı yolculuk talebi arabalarla karşılanıyordu. 1930’ ların başında ise hızla artan Ankara’ nın nüfusu kentin Yenişehir ve Cebeci bölümlerine yayılmaya başlamış ve araçlı yolculuk talebinde artışlar gözlenmiştir. İşte artan bu talebi o yıllarda kaptı-kaçtı denilen küçük girişimcilerin otobüsleri ile karşılanmaya çalışılmaktaydı.
Bu otobüsler 12 toplu taşım hattında belediye tarafından belirlenen tarifeye göre Ulus merkezli olarak çalışılmıştır. Bu yıllarda kamunun kentiçi yolcu taşımasına katkısı hemen hemen hiç olmamıştır denebilir. Bu dönemde tek kamu toplu taşımacılığı Ankara Kayaş arasında açılan 9 Km’lik banliyö hattı işletmesidir. Bu hat Cebeci, Mamak, Kayaş bölgelerinin ulasabilirliliğini arttırarak gelişmeyi hislendirmiştir. Bu arada 22.11.1930 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararıyla otobüs, minibüs ve elektrikli tramvay işletme yetkisi belediye’ ye verilmiş olmasına rağmen 1935, yılına kadar bu konuda bir girişim olmamıştır.
Çünkü sehiriçi yolcu taşımacılığının kamu desteği ile yapılacak olan ülkenin ekonomik ve idari şartlarının iyi durumda olması gerekir. Ama bu yıllarda bilindiği gibi tüm Dünya’ da yaşanan ekonomik buhran, ülkemiz ekonomik şartlarını da olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak her türlü olumsuzluğa karşın belediye ilk girişimini 1935 yılında yapabilmiş ve Ankara Belediyesi Otobüs İdaresi kurularak Sovyetler Birliğinden 100 adet ZIS marka Otobüs ithal edilmiştir. İşte bu imkandan yararlanarak ortalama 6 Km. uzunlukta 15 hatta hizmet veren otobüslere ek olarak özellikle otobüsün islemediği hatlara kaptı kaçtılar varlığını korumaya devam etmiştirler. 1935 Yılında toplu taşımda talebin azlığına karşın arz fazlalığı söz konusudur ve kent formunun etkisiyle araçlı yolculukların toplam yolculuklar içinde payı yüzde 22’ yi geçmezken belediye otobüslerinin bu yolculuklardaki payı ise yüzde 60’ dir.
Bu sistem 1940 yılına kadar bir değişiklik geçirmeden işlerliğini korumuştur. Ancak bu yıllarda başlayan ikinci Dünya savaşı nedeniyle yaşanan ithal zorlukları ve 1942 yılında sadece 7 otobüsün alenisi, servise verilen otobüs sayısında hızlı düşüşe sebep olmuştur. Bu yıllar toplu taşım arzındaki kitliğin başlangıcı olmuştur ama belediye araç arzını belli bir düzeyde tutabilmek için kamyonlara karoseri geçirterek yeni otobüsler yaptırma yoluna gitmiştir. 1944 yılında otobüs idaresi katma bütçeli hale getirilerek “Ankara Otobüs İşletmesi” adını almış ancak işletme gelişme olanağı bulamamıştır. Bu dönemde sorunların aşılması için küçük girişimcilerin bulduğu çözüm “taksi-dolmuş” uygulamasıdır. Toplu taşım talebi daha az araçla daha çok yolcu taşınarak karşılanmaya çalışılmıştır. Bu yıllarda kamunun toplu taşımacılıktaki payı yüzde 70 düzeyindedir. 1946‘da alınan 19 otobüse karşılık bir yangın sonucu 18 otobüs hizmet dişi kalmış, bu dar boğazda Ankara Umum Otomobilciler ve Şoförler Derneği düzenli taksi, dolmuş hattı oluşturma isteklerini Belediye’ ye kabul ettirmişlerdir.
Böylece Ulus-Cebeci, Ulus-Sıhhiye gibi kentin en yoğun yerleşim yerlerine ilk dolmuş hatları konulmuştur. 1947’de işletmeye alınan 10 otobüse rağmen bu yıllarda kamunun taşımacılıktaki payı yüzde 50’ ye gerilemiştir. Bu arada Ulus merkezli en işlek hatlardaki dolmuş taşımacılığının payı ise yüzde 45’ e yükselmiştir. Belediye Otobüs İşletmesi 1.1.1950 tarihinden itibaren Ankara Elektrik Havagazı ve Otobüs İşletmesi adını almış ve yönetim esnekliği kazanmıştır.
1950’ li yılların ortalarına gelindiğinde Türkiye ithalatını artırma olanağı bulmuş ve bu da kamu ve özel girişimin araç kapasitesini artırmasına olanak vermiştir. Bu dönemde EGO hatlarının sayısı 28’ e, toplam ağ ise 171 Km.’ ye yükselmiş taşınan yolcu sayısı 2,7 kat artmış ancak kamunun payı yüzde 65’e çıkabilmiştir. Taşımacılıktaki kamunun payının yeterli artmamasının nedeni özel girişimcilerin bu yıllarda araç parklarını genişletmeleri ve taşıdıkları yolcu sayısını arttırmalarıdır. 1950’ lerin ikinci yarısı ise dış ödemeler dengesindeki sıkıntılar nedeniyle araç artistinin kısıtlı olduğu yıllardır. Buna karşın EGO’ nun hat sayısı 42’ ye, hat uzunluğu 273 Km.’ ye çıkarken, EGO otobüsleri kentin yeni gelişen alanlarına hizmet vermeye başlamış, merkezi alanları ise özel girişimcilere bırakmıştır.
Bu dönemde kamunun taşımacılıktaki payı yüzde 50’ nin altına düşmüştür. Bunlara kentin gelişmesine paralel olarak Bakanlıklar, Cebeci ve Samanpazari uçlu hatlarda eklenmiştir. EGO’ nun özellikle kent merkezinde yetersiz kalması sonucu bu bölgelerde yeni küçük girişimcilik türleri doğmuş, 11 yolcu taşıyan minibüs işleticileri 330 araçla 1952 yıllarında Bahçelievler-Dörtyol, Aydinlikevler-Çankaya hatlarında çalışmaya başlamışlardır. 1960, 1968 yılları arasındaki dönem ise EGO araç parkının ve hat sayısının büyük ölçüde sabit kaldığı dönemdir. Taşınan yolcu sayısı azalmış, kamunun payı ise yüzde 30’ lara gerilemiştir. Bunun nedenlerinden biride Türkiye’ de minibüs üretiminin başlaması ve belediyenin çıkardığı bir yönetmelikle minibüs hatlarını denetim altına alarak kontenjanlarını artırmasıdır. Bu dönemde sunulan hizmetin sınıflara göre farklılaşması başlamıştır.
Otobüs ve minibüsler düşük gelirli sınıflara hizmet verirken, minibüslerin Gazi Mustafa Kemal Bulvarı’na girişlerinin yasaklanması sonucu ortaya çıkan 7 kişilik steyşın dolmuşlar orta ve üst-orta gelir grupları için bir seçenek olmuştur. EGO, 1969 yılında 140 adet yeni otobüs alimi yaparak araç parkını genişletmiş olmasına karşın 1970’ li yılların ilk yarısında yeni alımlar sürdürülmemiş ve servise verilen araç sayısında artis sağlanamamıştır. Küçük girişimcilerin araç sayıları büyük ölçüde artmamış daha az araçla daha çok yolcu taşınarak talep karşılanmaya çalışılmıştır. Bu arada önemle belirtilmesi gereken konu toplu taşımdaki yetersizlik ve kamu kuruluşlarının kent merkezinden uzakta yer seçmeleri bir başka kentiçi ulaşım türünün dogmasına yol açmıştır. Resmi kuruluşlar kendi personelinin ulaşımını sağlamak için servis araçları hizmete sokmuş ve bu araçların sayısı hızla artmıştır.
Böylece 1970’ lere gelindiğinde kentçi ulaşımında küçük girişimcilerin egemen olduğunu görüyoruz. 1974’ lü yıllarda görülen en önemli gelişmelerden biriside yerli otomobil fabrikalarının üretime geçmesi ve kentiçi trafiğinde hızla artan özel oto sayılarıdır. Bu yıllarda otobüs işletmesi Hipodrom Atölyesinde tamamı Türk Mühendis ve isçilerinden oluşan çalışma grubunun ortaya koyduğu çabalarla ilk yerli otobüs imal edildi. 1969, 1977 yılları arasında kamu taşımacılığı büyük ölçüde EGO tarafından yürütülmekteydi. Bu yıllarda araçlı yolculuk talebi daha az sayıda araçla daha çok yolcu taşınarak karşılanmaya çalışılmıştır. Bunun sonucu Ankara’ da sabah ve aksam yolcu pik saatlerinin daha uzun zamana yayılmasına ve tabi ki kullanıcıların da zaman kayıplarına yol açmıştır. 1977 sonrası kamu taşımacılığı yeni atılımlara girişmiş, bu dönemde büyük sayıda otobüs alınarak araç parkı yenilenmiş ve servise verilen araç sayısı artırılmaya çalışılmıştır.
Sayın Mehmet ALTINSOY toplu taşım konusunda çok ciddi bir adim olarak Metronun temelini, 1989 yılında artmıştır. Yap-İşlet-Devret formülüyle başlayan metro yeni yönetim tarafından anahtar teslimine çevrilerek yeniden temel atılmış ve metro inşaatı başlamıştır. 1992 yılında eksoz dumanlarından oluşan hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla ODTÜ’ lü bilim adamlarınca otobüslerde yapılan değişiklerle 30 adet doğalgazla çalışan otobüs hizmete girmiştir. 1993 yılına gelindiğinde ise 32 hatta toplam 2134 minibüs dolmuş, 17 hatta toplam 200 özel halk otobüsü kentçi yolcu taşımacılığı yapmaktadır. EGO otobüslerinin toplu taşımacılıktaki payı ise yüzde 28,7’ dir. Bu arada EGO 1995 yılında çift katlı otobüsleri hizmete sokarak sehiriçi toplu taşımacılığına yeni bir boyut getirmiş oldu.
Ankara’ daki kentiçi toplu taşımacılığı bu yarım yüzyılı asan süreç içinde değerlendirecek olursak, Ankara, kentinin büyümesine paralel olarak nüfus artışından daha hızlı artan bir araçlı yolculuk talebiyle karşı karşıya kalmıştır. Toplu taşımadaki yetersizlik, gelişen otomotiv sanayi ve özel taşımacılığı destekleyen hükümet politikalarının etkisiyle, hızla artan özel oto sahipliliği, toplam motorlu araç yolculukları içinde özel taşımacılık payının artmasına neden olmuş ve son yıllarda Ankara, trafik sorununun yoğun olarak yaşandığı bir kent durumuna gelmiştir. 1996 Ağustosun da hizmete giren hafif raylı toplu taşıma sistemi Ankara 8,7 Km hat uzunluğu ile Dikimevi-AŞTİ arasında günde 400 bine yakın Ankaralının ulaşımına çözüm getirmiştir.
Tüm olumsuzluklara rağmen Otobüs hizmetleri ikamesi tam anlamıyla olmayan ve vazgeçilmezliğini sürdürdüğünden kurumumuz otobüs filomuzu yenileme çalışmalarını her zaman olduğu gibi sürdürmüştür.
5216 Sayılı Kanun kapsamında Ankara Büyükşehir Belediyesine katılan ilçe ve ilk kademe belediyeleri ile köy statüsü kaldırılarak mahalleye dönüştürülen yerlere; Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 10.08.2004tarih ve 516 Sayılı Kararı gereğince Toplu Taşımacılık adına ciddi bir işlem yapılmamıştır.
2005 yılında 50 adet Dizel 400 adet doğal gazlı olmak üzere 450 adet otobüs alimi yapılmıştır. Otobüslerin teslim alınmasına 2006 yılında başlanmış ve Nisan/2007 de tamamı teslim alınarak hizmete sunulmuştur.
2006 yılında kuruluşumuzun Kızılay Toros Sokaktaki ana hizmet binası, Hipodrom Caddesindeki şimdi ki yeni binasına taşındı. Başkanlığımız merkez birimleri de 1. kattaki yeni yerine taşındı.
Aynı yıl MAN fabrikasından 70 adet dizel otobüs satın alındı ve hizmete girdi.
2008 yılında, UKOME’nin 2007/49 sayılı kararına göre 05 Eylül/2008 tarihinde 222 adet mini otobüs (27 kişilik) ile Sincan Bölgesinde Özel işleticiler aracılığı ile hizmete başlandı. 29.09.2010 tarihinde durduruldu. (Mahkeme kararı) 29.01.2011 tarihinde tekrar hizmete başladı. 03.02.2011 tarihinde bu araçlardan 67 adedi 3.BölgeMüdürlüğü hatlarına, 155 adedide yine 5.Bölge müdürlüğünde hizmet vermektedir.(Konu ile ilgili yasal işlemler neticesinde değişmeler olmaktadır). MAN fabrikasından 90 adet solo CNG'li otobüs alımı yapıldı ve hizmete sunuldu.
2009 yılında MAN fabrikasından 350 adet solo CNG'li otobüs alımı yapıldı ve hizmete sunuldu.
2010 yılında MAN fabrikasından 210 adet solo CNG'li otobüs alımı yapıldı ve hizmete sunuldu. Yeni ergonomik kapalı durakların montajına başladı.
2011 yılında ilk defa tüm duraklara 5 haneli durak numaraları verilmeye başlandı. Kurum imkânlarıyla hayata geçirilen ve alanında Türkiye’de bir ilk olan EGO CEP’te uygulamasıyla Başkentliler, artık cep telefonlarına basitçe indirecekleri bir uygulamayla hangi otobüsün, ne zaman, hangi numaralı durakta olacağını, sadece durak numarasını EGO CEP’te uygulamasına girerek o duraktan hangi otobüslerin geçtiğini anında öğrenebilmektedir.
İlk defa her bölgeden 5 araç olmak üzere toplam 25 otobüse sesli ve görüntülü araç içi ve dışı kayıt yapabilen ve kayıtları bir süre saklayabilen araç içi ve dışı kamera sistemleri monte edildi.
Araç dış reklam giydirmeleri Mamak 3.Bölge Şube Müdürlüğündeki kurulan BELYA A.Ş. tesislerinde başlandı.
MAN fabrikasından 40 adet solo CNG'li otobüs alımı yapıldı.
222 adet Özel toplu Taşıma (ÖTA) aracı Sincan ve Mamak Bölgesinde çalışmaya başladı.
2012 yılında ilk defa Konya Yolu boyunca Gölbaşı - TOKi - AŞTi arasında 193 ve 195 nolu hatlarla tahsisli yoldan metrobüs uygulaması başlatıldı.
İlk defa Eylül’2012’de EGO CEPTE şikayetlerinin alınması uygulamalarına başlandı.
Yeni CNG’li araç alım programı nedeniyle 1, 2. ve 5. bölgeye 3 yeni CNG ikmal istasyonu daha kuruldu. Toplam CNG ikmal istasyon sayısı 8 oldu.
İlk defa MAN fabrikasından alınan 125 adet körüklü CNG'li otobüs hizmete girdi. Ayrıca 124 adet Mercedes marka dizel otobüs alımı gerçekleşti. Otobüs filosuna yeni katılan körüklü otobüslerin tamamı alçak tabanlı, engelli kullanımına uygun klimalı, kameralı ve GPS takip sistemli araçlardır.
İlk defa Engellilere yönelik olarak kapalı duraklara Breil alfabeli levhalar yapıştırıldı.
2013 yılında Otobüs Merkez atölye kademe birimleri, modern ve yeni teknolojik cihazlarla donatılarak 2. Bölge yerleşkesi içine inşa edilen Macunköy tesislerine taşındı.
İlk defa MAN fabrikasından alınan 75 adet körüklü CNG'li otobüs hizmete girdi. Ayrıca 56 adet Mercedes marka dizel otobüs alımı gerçekleşti. Otobüs filosuna yeni katılan körüklü otobüslerin tamamı alçak tabanlı, engelli kullanımına uygun klimalı, kameralı ve GPS takip sistemli araçlardır.
Tüm araçların engelli kullanımına uygun hale getirilmesi amacıyla değişik marka ve modeldeki toplam 480 araca engelli lifti montajı yapıldı.
Yolcuların daha konforlu seyahat edebilmeleri amacıyla 479 araca klima takıldı.
Elektronik Ücret Toplama Sistemi devreye alındı. Toplu taşımada 2013 yılında ihalesi yapılan ve devreye giren yeni “Elektronik Ücret Toplama Sistemi” nin hizmete girmesiyle, yepyeni bir dönemi başlatan EGO, artık daha hızlı, daha güvenli, daha konforlu pek çok yeniliği de beraberinde getirdi.
Bu yenilikler içerisinde Akıllı durak, Araç içi yolcu bilgilendirme sistemleri, Şoför anons sistemleri, Kamera sistemleri, Kiosk sistemleri ve Elektronik ücret toplama sistemi bulunmaktadır.
Tüm otobüslerin izlenmesi amacıyla araçlara GPS Araç Takip Sistemleri takıldı.
Ankara'nın ana arterlerine 100 adet akıllı durak kondu. Bu sayı daha sonra 123 adete çıktı.
Kuruluşumuza toplu taşıma hizmetlerinde kullandığı CNG’li otobüslerden dolayı UITP tarafından "Avrupanın en çevreci otobüs filosu ödülü" verildi.
Ankara’nın tarihi ve turistik yerlerine düzenlenecek geziler için 30 adet EGO Otobüsü'nün EGO atölyelerinde üstü açılarak, Turist aracı olarak hizmete girdi.
2014 yılında daha önce eski Otobüs Dairesi Başkanlığı bünyesinde verilen Psiko teknik ve Simülasyon Test hizmetleri, Mamak Natoyolu Ege Mahallesi 3. Bölge yerleşkesinde inşa edilen yeni yerine taşındı. Apel (Otobüs, şoför sevk ve idare ) Programı bölgelerde kullanılmaya başlandı.
Elektronik Akıllı kart uygulamaları kapsamında Ankarakart dağıtımlarına başlandı.
Kuruluşumuzun EGO CEP'te uygulamalarından dolayı Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler ortak organizasyonu olan ve Merkezi Güney Kore’de bulunan WeGo-e Devletler organizasyonunda Şehir Yönetimi kategorisinde Akıllı Ulaşım” başlığı adı altında “Umut Verici e-Devlet Ödülü “verildi.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İETT Genel Müdürlüğü tarafından organize edilen Transist 2014 Sempozyum ve Fuarında Kuruluşumuzun çevre dostu CNG otobüs alımında ki stratejik uygulamaları nedeniyle 2014 Yılının Sürdürülebilirlik ödülü verildi.
15 Mayıs 2014 tarihinde 31 hatta gece servislerine başlandı. Ancak yolcuların rağbet göstermemesi ve araç başına yolcu ortalamasının 3,76 kişide kalması göz önüne alınarak verimsiz olduğundan uygulama 20 gün sonra kaldırıldı.
Kızılay-Çayyolu ve Batıkent-Sincan Metro Hatlarının açılması nedeniyle 23 Ağustos 2014 tarihinden itibaren metro ring servisi ve aktarmalı taşımacılık uygulamalarına başlandı. Bu kapsamda tüm hatlarımız revize edilerek 8 yeni hat açıldı.
6360 sayılı yasa ile Ankara mücavir alan il sınırının Büyükşehir Belediye sınırları olması nedeniyle Büyükşehire yeni katılan ilçelere de ulaşım hizmeti verilmeye başlandı. İlk etapta Kızılcahamam ilçesine sabah ve akşam birer servis olmak üzere otobüs servisleri verilmeye başlandı.
2015 yılında Personel tasarrufu ve taşınmaz giderlerinin azaltılması amacıyla Hareket noktalarının kaldırılması ve kartlı sisteme geçilmesi uygulamasına başlandı.
Çin'de ki Dünya E-Devletler Organizasyonu’nda Birincilik ödülü alan EGO CEP'te şimdi de Milano'da Dünya Toplu Taşımacılar Birliği'nin (UITP) düzenlediği Akıllı Ulaşım ve Entegre Teknolojiler alanında ‘EGO CEP'te’ projesi birincilik ödülüne layık görüldü.
Ankara’mızın ulaşım sıkıntısını azaltmak amacıyla 2019 yılında Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’yla (EBRD) yapılan görümeler neticesinde, çok kısa sürede %90’ı doğalgazlı (CNG) olmak üzere 282 adet (254 CNG’li, 28 dizel) otobüs alınmıştır.
